نگاهی به تاریخچه شکل گیری مسابقات فوتبال کشورمان ، 40 سالگی لیگ را نشان می دهد.

تاریخ شروع فوتبال در ایران به حدود یک قرن پیش باز می گردد زمانی که گروهی انگلیسی برای اکتشاف نفت در جنوب ایران عازم کشورمان شدند و پس از حفر اولین چاه نفت در"مسجد سلیمان" به سال 1908، فوتبال به شکل جدی در این شهر دنبال شد.

چندی بعد ، همین اتفاق در" بوشهر" افتاد. شهروندان انگلیسی در اوقات فراغت با هیجان رودروی تیم های محلی کشورمان می ایستادند و البته این رقابت‌ها بیشتر حالت تفریحی داشت و این رشته مهیج به تدریج در شهرهای دیگر ایران از جمله بندرانزلی و بندرعباس توسعه پیدا کرد.

گسترش منظم فوتبال در ادامه ، مرزهای شهرهایی چون آبادان و مشهد را نیز در نوردید و جوانان بیشتری را به سوی این رشته ورزشی جلب کرد.

قبل از شروع جنگ جهانی اول (1914) ، فوتبال در مدرسه آلمانی‌ها بازی می شد اما بعد از خاتمه جنگ، کالج آمریکایی‌ها در تهران پیگیر این ورزش شد. همچنین ، مسابقاتی بین اعضای سفارتخانه‌های اروپایی در ایران پایه ریزی و دنبال شد.

البته نخستین تیم فوتبال در پایان دوره قاجاریه (1919) و برای قدردانی از کوشش‌های برادران سردارخان که تحصیل کرده بلژیک بودند و در امر بسط و گسترش فوتبال نقش داشتند تشکیل شد.

بازیکنان معروف آن تیم ، " برادران مفتاح"،"اکبر توفان"،"پان اسدالله"، "رضا والی کلانتری"، "هراند گالوستیان" و" گالیک هاراتونیان" بودند.

همچنین "ابوالفضل صدری" رئیس سازمان وقت ورزش، تشکیل تیم های آزاد در تهران را تشویق و ترغیب کرد و حتی برای برندگان رقابت های داخلی ، جوایزی تعیین کرد.

تیمی به نام تهران که اعضای آن از بازیکنان رشته‌های ورزشی مختلف بودند موفق به فتح نخستین دوره رقابت های داخلی فوتبال شد.

چندی بعد ، "حسین صدیقانی" که برای ادامه تحصیلات عالیه به ترکیه رفته بود به تیم فنر باغچه این کشور و سپس "راپیدوین اتریش" ملحق شد. وی پس از بازگشت به ایران، موسس یک تیم در شهر مقدس مشهد شد.

صدیقانی از جمله اولین کسانی بود که در اروپا با فوتبال مدرن و نوین آشنا شد. حضور وی در فوتبال ایران مصادف شد با انتقال تجربه و دانش روز فوتبال جهان به جوانان علاقمندی که تشنه یادگیری صحیح این رشته ورزشی بودند.

آنطور که به نظر می رسد تیم منتخب اتحادیه کارگران تحت عنوان تیم تهران اولین سفر برون مرزی که جنبه غیر رسمی داشت را به" بادکوبه" انجام داد. البته حاصل 3 بازی فوتبالیست‌های آن موقع کشورمان، 3 شکست پیاپی با نتایج 4 بر یک، 3 بر صفر و 2 بر صفر بود.

البته مسابقات فوتبال در اواسط دهه 30 و در حدود سال‌ 1334 در قالبی متمرکز آغاز شد زیرا در آن زمان ، فوتبال ایران با ساختاری به نام لیگ یا مسابقات باشگاهی غریبه بود و فوتبال تنها در شکل مسابقات استانی و یا رقابت بین قهرمانان استان ها در سراسر کشور انجام می شد.

شاید یکی از قدیمی ترین مسابقاتی که در تاریخ فوتبال ایران به ثبت رسیده ، دیدارهای متمرکزی بود که در سال 1339 شمسی برگزار و با قهرمانی شاهین آبادان به پایان رسید.

این رقابت ها در 6 گروه برگزار شد و تیم های برتر هر گروه به دیدارهای پایانی راه یافتند اما چون اکثریت تیم های حاضر در این مسابقات ، منتخب استانها بودند نمی توان نام آن را رقابت های باشگاهی یا لیگ نهاد.

دو سال بعد ، دارایی فاتح چنین تورنمنتی شد و در سال های 1346 و 1347 هم پاس در این مسابقات به مقام نخست دست یافت.

البته آمارنویسان فوتبال ایران ، سال 1349 را آغاز فوتبال باشگاهی ایران می دانند. مسابقاتی که در زمان ریاست مصطفی مکری برای اولین بار جنبه رقابت‌های باشگاهی را به خود گرفت زیرا تمام تیم های حاضر در آن ، باشگاهی بودند.

تاج یا همان استقلال پیشین ، قهرمان آن دوره نام گرفت ولی یک سال بعد ، پرسپولیس موفق به فتح این جام شد تا قهرمانان این مسابقات ، تیم های سرخابی تهران باشند.

تجربه برگزاری این مسابقات ، توجه بیشتر مردم به این رشته ورزشی ، گسترش فوتبال در زمین های خاکی مناطق مختلف تهران و شهرهای دیگر و همچنین افزایش امکانات ابتدایی برای این ورزش در نقاط مختلف کشور، زمینه ایجاد مسابقات معتبری به نام جام تخت جمشید را در فوتبال ایران فراهم کرد.

این رقابت ها از سال 1352 به صورت رسمی آغاز شد تا فوتبال باشگاهی ایران وارد مرحله جدیدی از برنامه ریزی و انضباط اجرایی شود.

قهرمانان ادوار مختلف رقابت‌های لیگ باشگاه‌های ایران و آقای گل‌های مختلف این مسابقات را در ادامه ملاحظه می کنید:

** لیگ منطقه‌ای

1349: تاج (استقلال) - آقای گل: حسین کلانی از پرسپولیس با 7 گل
1350: پرسپولیس تهران - آقای گل: حسین کلانی و صفر ایرانپاک هر دو از پرسپولیس با 11 گل

** جام تخت جمشید

1352: پرسپولیس تهران - آقای گل: غلامحسین مظلومی از تاج با 15 گل
1353: تاج (استقلال تهران) - آقای گل: غلامحسین مظلومی از تاج و عزیز اسپندار از ملوان بندر انزلی با 10 گل
1354: پرسپولیس تهران - آقای گل: نادر نورایی از هما با 18 گل
1355: پاس تهران - آقای گل: غلامحسین مظلومی از تاج با 19 گل
1356: پاس تهران - آقای گل: عزیز اسپندار از ملوان بندرانزلی با 16 گل
1357: این دوره به علت انقلاب شکوهمند اسلامی ناتمام ماند - آقای گل: حسین فرکی از پاس با 7 گل

** لیگ قدس

1369-1368: استقلال تهران - آقای گل: محمد احمدزاده از ملوان با 16 گل

** جام آزادگان

1370: پاس تهران - آقای گل: فرشاد پیوس از پرسپولیس با 11 گل
1371: پاس تهران - آقای گل: جمشید شاه محمدی از کشاورز با 11 گل
1372: سایپا تهران - آقای گل: عباس سیمکانی از ذوب آهن با 17 گل
1374: سایپا تهران - آقای گل: فرشاد پیوس از پرسپولیس با 20 گل
75-74: پرسپولیس - آقای گل: محمد مومنی از پلی اکریل اصفهان با 19 گل
76-75: پرسپولیس - آقای گل: علی اصغر مدیرروستا از بهمن با 18 گل
77-76: استقلال تهران - آقای گل: حسین خطیبی از شهرداری تبریز با 15 گل
78-77: پرسپولیس - آقای گل: عبدالجلیل گل چشمه از ابومسلم و کورش برمک از تراکتورسازی با 11 گل
79-78: پرسپولیس - آقای گل: مهند المهدی از صنعت نفت آبادان با 15 گل
80-79: استقلال تهران - آقای گل: رضا صاحبی از ذوب آهن اصفهان با 14 گل

** لیگ برتر

81-80: پرسپولیس - آقای گل: غلامرضا عنایتی از ابومسلم با 17 گل
82-81: سپاهان اصفهان - آقای گل: ادموند بزیک از سپاهان با 12 گل
83-82: فولادخوزستان - آقای گل: علی دایی از پرسپولیس با 16 گل
84-83: پاس تهران - آقای گل: غلامرضا عنایتی از استقلال با 20 گل
85-84: استقلال تهران - آقای گل: غلامرضا عنایتی از استقلال با 21 گل
86-85: سایپا کرج - آقای گل: عرفان اولروم از ابومسلم و مهدی رجب زاده از ذوب آهن با 17 گل
87-86: پرسپولیس - آقای گل: محسن خلیلی از پرسپولیس و هادی اصغری از راه آهن با 17 گل
88-87: استقلال تهران - آقای گل: آرش برهانی از استقلال با 21 گل

منبع: خبرگزاری مهر